beslenme piramidi gunluk hangi besinlerden kac servis yenmesi gerektigini gosteren piramit seklindeki diyagrama verilen isimdir. ilk beslenme piramidi 1974’de isvec’de yayinlanmis. bizim bildigimiz ve hala okullarimizda gosterilen amerikan beslenme piramidi 1992 tarihli, ancak 2005’te guncellenmis (tabi bizde hala 1992 gecerli) ve sonra 2011’de ‘benim tabagim’ isimli yeni sistemle yer degistirmis. yani gordugunuz uzere biz hala 92’deki sistemi kullanirken amerika 2005 ve 2011’de iki degisiklik yapti, ulkemizde saglik konusunda guncellemeler ne kadar basarili (!) bir ornek… (resimleri ek sekmede acarak ayrintili inceleyebilirsiniz)
ulkemizde de guncel olarak kullanilan 1992 tarihli ilk piramid
dunyada en yaygin kullanilan 92 tarihli amerikan beslenme piramidi 6 parcadan olusuyor: sebzeler, meyveler, yaglar, sut urunler, etler/proteinler ve tahillar. en buyuk yer tahillar (6-11 servis ekmek, yulaf, bugday, makarna), sonra sebzeler (3-5 servis), meyveler (2-4 servis), etler/proteinler ile sut urunleri ayni miktarda (2-3 servis) ve en son yaglar ve tatlilar mumkun oldugunca az tuketilmeli. ancak bu sistem terkedilerek yerine 2005’te yeni system geliyor: tahillar ve sebzeler gunluk beslenmenin neredeyse yarisi, meyveler %15i, sut urunleri %20si, etler ve baklagiller beraber %15i, yaglar ise mumkun oldugunca az. gordugunuz uzere saglikli yaglar, yagli tohumlar, kuruyemisler listed yok denecek kadar az. 2011’de kabul edilen sistem ise buna benzer ama sekli degismis hali.
ancak karbonhidrat tuketiminin gunde ortalama 300 gr a ulastigi amerika dunyanin en agir ulkesi, halkin %37si asiri kilolu, cocuk obezitesi inanilmaz rakamlarda, ulkede en buyuk miktarda hastaliklar ve olumler beslenmeye bagli, obezite kaynakli saglik harcamalari milyar dolarlarla ifade ediliyor. ve gordugunuz uzere devlet karbonhidrat agirlikli beslenmeyi tavsiye ediyor ve bunun sebebi olarak dunya devi tahil ve karbonhidratli gida devi firmalarin lobi ve para desteklerinin sebep oldugunu kaynaklariyla birkac yazi once anlatmistim (http://pinoeatshealthy.com/neden-az-miktarda-ve-sadece-kaynagindan-emin-olarak-karbonhidrat-aliyorum/). bu durum tabi onde gelen saglik otoritelerinin tepkisini cekiyor. bircok beslenme uzmani gibi harvard egitimli dr. walter willett beslenme piramidinin bilimsel gerceklik ve arasitmadan cok uzak oldugunu belirtiyor. piramide gore icebileceginiz 3 bardak inek sutu ve yine serbest olan gunde 3 hamburger (ekmek, peynir, patates serbest) ile kalp hastaliklari ve diyabetin kacinilmaz oldugunu belirtiyor. ayni sekilde gunde sadece %10 kadar tavsiye edilen saf protein kaynaklarinin azligindan da sikayet ediliyor. yagin her 3 piramidde de mumkun oldugunca az kullanilmasi oneriliyor ancak bu da yine cok buyuk bir saglik problem olarak karsimiza cikiyor. beynin ve hormonlarin, genel olrak tum vucudun yag olmadan calismayacagi dusunuldugunde kisirlik, kalp hastaliklari, diyabet ve onlarca hastalik piramidin sonucu olarak ortaya cikiyor. bunun disinda dev gida sirketlerinin politik ve maddi baskisi ile sekillenen piramid halkin devlete guvenini sarsiyor. ornek olarak sut urunleri firmalarinin dunya uzerinde laktoz intoleransli milyadan fazla insan oldugu dusunuldugunde piramidde cok buyuk yer tutmasi bir saglik sorunu olarak goruluyor, yukaridaki en son resme baktiginizda sut urunlerinin kendine ait bir yere sahip olmasi ve dolayisiyle bol tuketim onermesi sut lobisinin basarisi olarak kabul ediliyor, ayni bicimde diyabet sebebi karbonhidratlar piramidde yine lobi, para ve baski sayesinde en buyuk yeri tutuyor. dunyaca unlu beslenme uzmani dr. joel fuhrman sistemin politik gucler ve para ile degil bilimle yapilmasi durumunda sebzeler ve saglikli yaglarin piramidin temeli olacagini belirtiyor.
tabi dunyaca unlu bilimsel merkezlerin beslenme piramidine alternatifleri mevcut:
asagida harvard universitesi’nin beslenme piramidi goruluyor; en onemlisi gunluk spor olmak uzere sebzeler, tam tahillar ve saglikli yaglar en onemli yeri tutuyor, en kucuk ve en az kullanimasi gereken yerde ise rafine sekerler, beyaz tahillar, patates, islenmis etler var.
michigan universitesi ise en onemlisinin sebzeler, saglikli yaglar, su ve bol baharatlar oldugunu belirtiyor.
sanirim beslenme piramidi nedir, nasil olusmustur, bilim degil paranin hakimiyetiyle yapilandirilan 1992 piramidinin 23 sene sonra hala bizim ulkemizde gecerli olmasi ne acidir, bu konularda bilgi verebildim :)
No comments:
Post a Comment